عشق وعقل

اثر احساس در نظام خلقت کمتر از عقل نیست. برخی از مشکلاتبا عقل حل می‏شود و بعضی با عاطفه، برخی از گره‏ها با عشق حل می‏شود نه با عقل، همچنان که عکس این جمله نیز درست است.

ذکر مثالی عقل و عشق را با یکدیگر مقایسه کرده و لزوم عشق را در برخی از امور زندگانی ثابت می‏کند.

کودکی را فرض کنید که تازه به راه افتاده و از این سو به آن سو جست و خیز 

داشته و پیش روی پدر و مادر می‏دود و بازی می‏کند. آنان نیز هر یک به کار و زندگی خود مشغول‏اند که ناگهان می‏بینند فرزند دلبندشان دوان دوان به سوی استخر آب می‏دود، پدر باعقلش محاسبه می‏کند که ممکن است دنبال اسباب‏ بازی‏اش می‏رود، ممکن است می‏خواهد دستش را به آب بزند و از این گونه احتمالات و اگر پاسخ همه‏ی این احتمالات منفی باشد آن گاه می‏دود و کودک را بغل می‏کند. اما مادر در آن وقت تمام احتمالات و اگرها را کنار گذاشته و بدون کوچکترین تاملی می‏دود و بچه را می‏گیرد. او در آن لحظه به غیر از فرزندش اصلا به چیزی دیگری فکر نمی‏کند.

مادر اگر چه بعد از واقعه بفهمد که حق با شوهرش بوده و او بدون جهت عجله داشته اما باز هم در این گونه پیشآمدها این چنین قضاوت و رفتاری دارد.

و اگر خدای نکرده کودک در استخر بیفتد و پدر و مادر شنا بلد نباشند. پدر با خود می‏گوید اگر من هم بروم غرق می‏شوم و عقل می‏گوید یک تن غرق شود بهتر از این است که دو تن از بین بروند. ولی مادر هر چند پابرهنه به سوی فرزندش می‏دود و خود را به آب می‏زند و فکر می‏کند یا بچه را نجات داده و یا خودش هم خفه می‏شود و در هر دو صورت جان دادن بچه را نمی‏بیند. مرد همواره در بند عقل و حساب است و زن مقهور عشق و احساس.

آری:

 

عشق را با پنج و با شش کار نیست 

مقصد او جز که جذب یار نیست‏

 

ترس و مویی نیست اندر پیش عشق 

جمله قربانند اندر کیش عشق